Met inleidend voorwoord door Eugénie Smits van Waesberghe
“Update Publicatie Working Papers Onderzoek Naar Binnenlandse Afstand En Adoptie
Waar gaat dit over:
Op dinsdag 22 november aanstaande publiceren VJI en WODC op hun respectievelijke websites een aantal bevindingen op basis van onder meer archiefonderzoek naar binnenlandse afstand en adoptie in Nederland tussen 1956-1984. Zoals jullie weten ben ik voor transparantie dus in dat opzicht zou je denken, nou daar wordt Eugénie wel blij van.
Een paar kanttekeningen:
Vandaag had het Verwey-Jonker Instituut een online bijeenkomst georganiseerd om een toelichting op de publicatie van de deeluitkomsten van het onderzoek van de binnenlandse afstand en adoptie tussen 1956 en 1984 te geven.
Wie voor deze bijeenkomst waren uitgenodigd, is (en blijft ondanks herhaald vragen) onduidelijk. Men beroept zich op de wet AVG. Wat we weten is dat er naar 10 personen vanuit het veld een mail met een uitnodiging is gestuurd. De uitnodiging is niet bij iedereen aangekomen. Er waren vanmiddag ‘slechts’ 3 mensen aanwezig waaronder ikzelf. Waarom ik was uitgenodigd lijkt voor de hand te liggen maar de selectiecriteria zijn onbekend. Die zijn ons vandaag (ondanks herhaald vragen) niet medegedeeld.
Dankzij een bericht dat Will van Sebille vorige week deelde over de voorgenomen publicatie met daarin de mogelijkheid om met het VJI contact te zoeken, heb ik me gemeld. En toen kreeg ik dus te horen dat ik al was uitgenodigd alleen wist ik dat niet.
Het meest bizarre is dat we vandaag kwamen te spreken over publicaties die morgen op websites worden gepresenteerd, terwijl wij de inhoud van die stukken niet kennen. Helaas hebben we dit niet alleen in het kader van het landelijk onderzoek bij herhaling meegemaakt (een mening moeten hebben over iets wat je niet weet). Velen onder ons kennen het ook vanuit de eigen ervaring. Je vraagt een dossier op of wat dan ook en dan vertelt iemand dat hij/ zij over jouw ontstaansgeschiedenis van alles heeft gelezen. Met een beetje pech krijg je daar geen toegang toe. Om privacy-redenen.
Het lijkt erop dat de geschiedenis zich herhaalt. Laten we hopen dat de cie-De Winter II hier een betere toerusting en gevoeligheid voor heeft.
Een stukje achtergrond:
Het VJI heeft in de periode 2020-2021 op basis van archiefinformatie en andere bronnen op onderdelen onderzoek kunnen doen. Daar moest het onderzoeksinstituut mee stoppen toen bleek dat het onderzoek aan fouten onderhevig was. Het aanmeldpunt bemenst door de Fiom is m.i. terecht als een van de veroorzakers van de fouten genoemd en ook het Ministerie van J&V heeft het boetekleed aangetrokken. Deze constateringen waren niet voldoende voor de staking van de onderzoeksactiviteiten. Er moest een onderzoekscommissie aan te pas komen om de noodzaak te stoppen goed te onderbouwen. In haar eindrapport heeft de commissie Finkenauer duidelijk en grondig uitgelegd wat er is gebeurd en waarom dat niet okay was. Ondanks dat deskundigenrapport lezen we nog steeds in allerhande overheids- en media-uitingen dat de reden voor het beëindigen van het onderzoek gelegen zouden zijn in een gebrek aan vertrouwen bij de belanghebbenden. Dat is raar als je bedenkt dat zo’n vertrouwensbreuk niet uit het niets komt. Integendeel, het was een situatie waarin de ene fout na de andere opstapelde en er een berg ontstond die voor niemand meer te overzien was.
Over vandaag:
Het VJI heeft de aanwezigen uitgelegd dat de keuze om de working papers te publiceren een professionele, moreel-wetenschappelijke grondslag heeft. In gewone mensentaal betekent het dat wetenschappers de plicht hebben om hun bevindingen te delen zodat andere wetenschappers er kennis van kunnen nemen en dat zij de onderzoeksuitkomsten aan kwaliteit en geloofwaardigheid kunnen toetsen (als zij dat willen). Het VJI beargumenteert dat ook belanghebbenden de toegang tot de verzamelde en beschreven gegevens in hun voordeel kunnen gebruiken. Zo kunnen ze vaststellen welke onderdelen ze herkennen maar ook wat er ontbreekt. Volgens mij is dat best wel een klus. Ik ben benieuwd wie daar de tijd, energie en volharding voor gaat/ gaan vinden.
De working papers worden aan de Commissie De Winter II voorgelegd. Ik noem het vrijblijvend de cie-DW II omdat Mischa de Winter natuurlijk ook bekend is van het onderzoek van de cie-De Winter I (onderzoek naar geweld in de jeugdzorg, zie ook mijn publicatie Zwartboek Adoptie, 2020).
De cie-DW II kan zelf beslissen wat er wordt meegenomen in het nieuwe onderzoek vanuit de onderzoeksbevindingen van VJI. Ook kan zij (net als VJI) toegang tot bepaalde bronnen vragen. Voor de duidelijkheid: lezers van de papers kunnen dat niet.
Wat kunnen we hiervan vinden:
Positief is de inzet op (wetenschappelijke) transparantie. Iedereen kan vanaf morgen kennisnemen van de onderdelen waarop VJI haar bevindingen bekend maakt. Tegelijkertijd gaan we als belanghebbenden opnieuw een gefragmenteerd verhaal lezen terwijl er zoveel behoefte aan overzicht en samenhang is. Laten we hopen dat de cie-De Winter II zich hiervoor gaat inspannen.
Tot slot:
De meeste mensen weten dat ik al een tijd niet meer als formeel belangenbehartiger aangesloten ben. Dat neemt niet weg dat ik de waarde hiervan hoog in het vaandel heb en uit eigen ervaring weet hoe hard het werken is om de gedeelde belangen goed te vertegenwoordigen, zeker als de wind uit de zeilen raakt of zelfs wordt gehaald. Hopelijk dragen deze inspanningen bij aan een onderzoeksuitkomst die vast niet prettig maar wel waarheidsgetrouw is.”
Citaat: Drs. Eugénie Smits van Waesberghe
Working Papers – Verwey-Jonker Instituut
Vandaag verschijnen vijf working papers over binnenlandse afstand en adoptie. Deze working papers zijn de vruchten van het onderzoek waaraan het Verwey-Jonker Instituut in de zomer van 2019 begon en dat in november 2021 voortijdig werd stopgezet.
Het Verwey-Jonker Instituut en het WODC publiceren de working papers om transparant te zijn over de werkzaamheden die zijn verricht en om te laten zien welke informatie de bestudeerde literatuur en de archieven bevatten.
Het Verwey-Jonker Instituut en het WODC zien het als hun wetenschappelijke verantwoordelijkheid om het onderzoeksmateriaal aangaande het literatuur- en archiefonderzoek beschikbaar te stellen.
Dat is in lijn met eerdere toezeggingen aan de Tweede Kamer en de belangengroeperingen.
De working papers zijn het resultaat van archiefonderzoek bij drie opvanghuizen voor ongehuwde moeders van verschillende levensbeschouwelijke achtergrond. Te weten: Ons Tehuis (protestants- christelijk), Tehuis Annette (neutraal) en Moederheil (rooms-katholiek). Ook is er een working paper over toezicht en toezichthouders bij binnenlandse afstand en adoptie tussen 1956 en 1984.
Daarnaast is er een working paper over het krantenonderzoek in de periode van 1956 tot 2021.
Wij hopen dat het beschikbaar stellen van deze working papers kan bijdragen aan het vergroten van de toegankelijkheid van de informatie over binnenlandse afstand en adoptie. We zijn ons er tegelijkertijd van bewust dat de working papers slechts een klein deel van de grotere geschiedenis van afstand en adoptie in Nederland bestrijken. De working papers geven, omdat het onderzoek voortijdig is stopgezet, géén antwoord op de onderzoeksvragen die oorspronkelijk door het WODC waren gesteld.
De working papers zijn gemaakt naar aanleiding van archief- en literatuuronderzoek. Alle materialen van het interview-deel van het oorspronkelijke onderzoek zijn vernietigd: de intakes, de gespreksverslagen, de interviewverslagen en de bijbehorende persoonsgegevens (onder toezicht van KPMG op 7 maart 2022).
Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft inmiddels de onderzoekscommissie Afstand en adoptie geïnstalleerd waarvan prof. Micha de Winter voorzitter is geworden.
Working paper ‘Ons Tehuis’
Working paper ‘Tehuis Annette’
Working paper ‘Moederheil’
Working paper Toezicht en toezichthouders
Working paper Krantenonderzoek
Bron: Verwey-Jonker Instituut